A new project for the year of 2025
2025 PIASA Project
We are proud to announce that PIASA has received grant from the Ministry of Culture and National Heritage of the Republic of Poland for the year of 2025 and is starting a New Project entitled: “Preservation, development, digitization and promotion of the PIASA collection – stage V “.
This year’s project involves the development, preservation, digitization, and publication of additional collections from the PIASA archives, which depict the experiences of Poles in emigration and represent Poland’s cultural heritage abroad. The results will be made widely accessible through unrestricted online access to the scanned collections and enhanced by a new AI-powered OCR module for document reading. The initiative will also include academic events such as a conference at Columbia University, an exhibition at the Institute’s headquarters, a guidebook publication on Polish traces in New York, school lessons and workshops linked to anniversaries declared by the Polish Parliament, as well as narrated recordings based on the most compelling documents identified through research. The project will be complemented by social media posts promoting the collections and disseminating knowledge among the Polish diaspora, particularly during Polish Heritage Month in the U.S., along with articles in traditional press outlets.
Projekt PIASA 2025
Z dumą informujemy, że PIASA otrzymała dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej na rok 2025 i rozpoczyna realizację Nowego Projektu pod nazwą: “Zabezpieczanie, opracowanie, digitalizacja i promocja zbiorów PIASA – etap V”.
Tegoroczne zadanie zakłada opracowanie, zabezpieczenie oraz digitalizację i publikację kolejnych kolekcji ze zbiorów PIASA ukazujących losy Polaków na emigracji i stanowiących polskie dziedzictwo kulturowe na obczyźnie. Rezultaty zostaną upowszechnione poprzez nieograniczony dostęp do zeskanowanych kolekcji przez Internet i wzmocnione nowym modułem odczytywania dokumentów w procesie OCR przy użyciu sztucznej inteligencji; także poprzez wydarzenia naukowe jak konferencja na Uniwersytecie Columbia, wystawę w siedzibie Instytutu, publikacje przewodnika po polskich śladach w Nowym Jorku, lekcje i warsztaty szkolne nawiązujące do przypadających rocznic ogłoszonych przez Sejm i Senat RP oraz nagrania lektorskie przygotowane na podstawie najciekawszych dokumentów wyłonionych w kwerendach. Dopełnieniem będą publikowane w mediach posty skoncentrowane na popularyzacji zbiorów i upowszechnianiu wiedzy wśród Polonii głównie w okresie Polskiego Miesiąca Dziedzictwa w USA oraz artykuły w prasie tradycyjnej.
wybrane najważniejsze aspekty bieżącego projektu
Selected key POINTS of the current project
Following Polish Footsteps in Manhattan explores the powerful legacy of Polish artists, writers, philosophers, and immigrants who helped shape the cultural landscape of New York City throughout the 20th century. From Skamander poets like Julian Tuwim and Jan Lechoń, to musical genius Ignacy Paderewski and Nobel laureate Czesław Miłosz, this richly detailed narrative highlights the profound impact of the Polish diaspora. Set against the backdrop of iconic Manhattan neighborhoods and landmarks, the book weaves personal stories of exile, artistic triumph, mental health struggles, and identity with the enduring presence of Polish culture in America. A moving tribute to resilience, creativity, and the spirit of a people far from home.
Katyń Massacre – Supplementary Report on Facts and documents
Concerning the Katyń Massacre (October, 1947)
PIASA Archives ID: 702/65/0/4/13
Historical report about the Katyń massacre, a 1940 mass execution of Polish POWs by the Soviet NKVD, which was controversially attributed to Nazi Germany during the Nuremberg Trials by the Soviet prosecution. The text’s reference to the tribunal’s rejection of the Soviet charge aligns with historical records, as the Katyn massacre was not included in the final Nuremberg verdicts due to insufficient evidence at the time.
This meticulously researched document uncovers the discovery of the Katyn graves, the exhumation efforts led by the Polish Red Cross, and critical insights from local witnesses. It provides a sobering examination of the mass execution approved by Stalin, the leader of Soviet Russia, who sought to completely destroy the Polish elite during World War II. The report offering a detailed account of the findings, including the number of bodies exhumed and the forensic evidence uncovered. A vital resource for historians and readers seeking to understand the complexities of this atrocity, this report sheds light on a dark moment in history with clarity and precision.
Digitalizacja nagrań w kolekcji no. 36. Radio Free Europe
Prezentowane nagrania dźwiękowe obejmują 808 plików audio zdigitalizownych na 238 płytach CD. W procesie porządkowania i publikacji nagrań wyodrębniona została seria no. 4. dla kolekcji, a każdej z płyt została nadana kolejna sygnatura począwszy od numeru 98, jako kontynuacja dla już istniejących dokumentów. Nagrania z poszczególnych płyt zostały połączone w jedną całość z podanymi czasami trwania poszczególnych audycji dla wygody użytkowników.
Następnie nagrania zostały opublikowane na dedykowanej podstronie rec.piasa.org oraz na kanale PIASA Archives na YouTube.
Nagrania pochodzą z audycji z lat 1956–1989 m.in. Radia Wolna Europa realizowanych dla RWE Monachium, rozgłośni Radio University, Radio Conrad z Bostonu oraz największa część tj. audycja Polonia dla Voice of America i innych.
Materiały do kolekcji no. 36 Radio Free Europe (scenariusze i nagrania) zostały przekazane do Archiwum PIASA w latach 1993–1994.
Radio Wolna Europa (RWE) – „Polski Oddział” w Nowym Jorku został założony w 1952 roku jako część Sekcji Polskiej RWE w Monachium (Niemcy). „Polski Oddział” RWE w Nowym Jorku został zamknięty w 1974 roku. Z Polską Sekcją w Nowym Jorku współpracowali: Zdzisław Bau, Jan Fryling, Andrzej Pomian, Franciszek Pusłowski, Wiesław Wantua, Bolesław Wierzbiański oraz Wojciech Wasiutyński.
Voice of America (VoA), znana po polsku jako Głos Ameryki, to amerykańska rozgłośnia rządowa założona 1 lutego 1942 roku, finansowana przez Kongres Stanów Zjednoczonych i nadzorowana przez agencję USAGM (United States Agency for Global Media). Jej celem było nadawanie programów radiowych, telewizyjnych i cyfrowych w ponad 40 językach dla odbiorców zagranicznych, prezentując stanowisko polityczne USA oraz promując wolność prasy i demokrację, szczególnie w krajach z ograniczoną wolnością mediów.
Audycja Polonia była jedną z audycji VoA skierowaną do Polaków, zarówno w Polsce, jak i w diasporze polonijnej. Programy te nadawano w języku polskim, aby dostarczać informacje, wiadomości i treści kulturalne, często w opozycji do propagandy komunistycznej w czasach PRL. Audycje były szczególnie istotne w okresach napięć politycznych, takich jak stan wojenny w Polsce (1981–1983), kiedy to VoA zwiększyła czas nadawania, oferując dwugodzinny blok poranny (6:00–8:00) i pięciogodzinny wieczorny (20:00–1:00). Po 1989 roku, wraz z upadkiem komunizmu, czas emisji stopniowo redukowano, a ostatnia audycja VoA w języku polskim, została nadana 27 lutego 2004 roku.
Voice of America miała swoje centra produkcyjne zarówno w Nowym Jorku, jak i w San Francisco w początkowych latach działalności. Z Nowego Jorku pochodziła znaczna część programów, w tym audycje muzyczne, wiadomości, komentarze oraz specjalistyczne treści VoA.
W kontekście Polonii w USA, audycje zarówno Radia Wolna Europa, Voice of America jak i inne miały ogromne znaczenie dla Polaków w czasach PRL, dostarczając niezależnych informacji i alternatywy dla państwowej propagandy. Programy obejmowały wiadomości, komentarze polityczne, audycje kulturalne, a także muzykę, w tym jazz (np. „Voice of America Jazz Hour” prowadzony przez Willisa Conovera, choć nie był to program wyłącznie dla Polaków). Audycje te odgrywały rolę w dyplomacji kulturalnej, promując amerykańską kulturę i wartości demokratyczne, a także wspierały poczucie tożsamości narodowej wśród emigrantów, dostarczając treści w języku polskim i informując o wydarzeniach w Polsce i na świecie.
Digitalizację i udostępnienie nagrań kolekcji no. 36. Radio Wolna Europa przeprowadzono w ramach zadania: „Zabezpieczenie, opracowanie, digitalizacja i promocja zbiorów PIASA – etap V”. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.
The digitization and publication of the recordings from collection No. 36: Radio Free Europe were carried out as part of the project: “Preservation, processing, digitization, and promotion of PIASA collections – Stage V.” Co-financed by the Ministry of Culture and National Heritage of the Republic of Poland.
Zeskanowane mikrofilmy z kolekcji akt Rodziny Potockich
Kolekcja Akt Rodzinnych Potockich w Archiwum PIASA stanowi fragment zespołu archiwalnego ewakuowanego przez Alfreda III Potockiego z Archiwum Zamkowego w Łańcucie do Liechtensteinu w 1944 roku. Nie jest jasne, jaką drogą dokumenty te dotarły do Stanów Zjednoczonych. W 1979 roku nowojorska kancelaria prawna Alexis Coudert skontaktowała się telefonicznie z prof. Feliksem Grossem, ówczesnym dyrektorem PIASA, informując, że nie może dłużej przechowywać 17 kartonów polskich dokumentów, które w przeciwnym razie zostaną zniszczone. Prof. Feliks Gross wraz z Franciszkiem Pusłowskim zabezpieczyli dokumenty i przetransportowali je do siedziby PIASA przy 59 East 66th Street na Manhattanie.
W lutym 1994 roku podpisano umowę dotyczącą przekazania akt Potockich z Łańcuta w formie depozytu do Archiwum Głównego Akt Dawnych (AGAD) w Warszawie w zamian za kopie mikrofilmowe. Formalne przekazanie akt miało miejsce 22 maja 1995 roku, a mikrofilmy dostarczono do PIASA w 1997 roku.
Kolekcja częściowo odzwierciedla Archiwum Potockich z Łańcuta oraz zawiera niemal kompletne akta gospodarcze klucza Zamku w Nowym Wiśniczu pod Krakowem (1500–1827). W aktach łańcuckich dominuje korespondencja Elżbiety Potockiej oraz jej rodziców, Antoniego i Marii Radziwiłłów, z przełomu XIX i XX wieku. Akta Zamku Wiśnickiego, zachowane w układzie zgodnym z dawnymi sumariuszami archiwum zamkowego, obejmują odpisy sporów, informacje o podziałach majątku Piotra Kmity, rodów Tarłów i Barżów, inwentarze dóbr zamkowych Wiśnicza oraz Wisniowczyka na Podolu, należącego do tego klucza.
Akta dworskie obejmują dokumenty, reskrypty inwentarzy, przywileje, katastery, dekrety sądowe, testamenty oraz akty własności, a także dokumenty osobiste, takie jak ręcznie pisane listy, pamiętniki, wspomnienia i notatniki. Materiały te dokumentują niemal pięćset lat historii, kultury i życia społecznego jednego z największych majątków Polski przed i po rozbiorach. Odzwierciedlają feudalny system gospodarczy Polski, będący podstawą bogactwa magnatów i przywilejów rodzin rządzących. W dokumentach i korespondencji reprezentowane są wybitne polskie rodziny, takie jak Czartoryscy, Lubomirscy, Opalińscy, Ossolińscy, Ostrogscy, Radziwiłłowie i inne.
W ramach zadania: „Zabezpieczenie, opracowanie, digitalizacja i promocja zbiorów PIASA – etap V” udostępniono 19 817 skanów na stronie archives.piasa.org oraz na portalu szykajwarchiwach.gov.pl co stanowi zaledwie cząstkę z kolekcji 90 taśm mikrofilmowych przechowywanych w PIASA. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.
As part of the project “Preservation, Processing, Digitization, and Promotion of PIASA Collections – Stage V,” 19,817 scans were made available on the websites archives.piasa.org and szukajwarchiwach.gov.pl, representing only a fraction of the collection of 90 microfilm reels stored at PIASA. The project was funded by the Minister of Culture and National Heritage of the Republic of Poland.
Akta Józefa i Haliny Wittlinów w Archiwum PIASA
Polski Instytut Naukowy w Ameryce (PIASA) udostępnił zdigitalizowaną kolekcję akt Józefa i Haliny Wittlinów, stanowiącą cenne źródło wiedzy o życiu i twórczości wybitnego polskiego pisarza oraz jego żony.
Józef Wittlin (1896–1976), poeta, prozaik, eseista i tłumacz, urodził się w Dymytrówce w Małopolsce. Studiował germanistykę, romanistykę i historię sztuki na Uniwersytecie w Wiedniu. Podczas I wojny światowej służył w armii austriackiej, a po jej zakończeniu wrócił do Lwowa, gdzie podjął studia z polonistyki i filozofii. Był związany z grupą poetycką Skamander. Od 1927 roku mieszkał w Warszawie, gdzie w 1935 roku otrzymał nagrodę Polskiego PEN Clubu za przekład Odysei Homera. W latach 1940–1941, uciekając przed wojną, przez Francję, Hiszpanię i Portugalię dotarł do Stanów Zjednoczonych. W Nowym Jorku, wraz z Janem Lechoniem i Kazimierzem Wierzyńskim, redagował „Tygodnik Polski”. W 1943 roku jego powieść Sól ziemi, przetłumaczona na język angielski, została uhonorowana nagrodą American Academy of Arts and Letters. Wittlin współpracował z Radiem Wolna Europa i był współzałożycielem PEN Clubu Writers in Exile. Zmarł w Nowym Jorku 26 lutego 1976 roku.
Akta, przekazane do Archiwum PIASA przez Halinę Wittlin, obejmują korespondencję z osobami i instytucjami publicznymi dotyczącą wsparcia leczenia polskiej poetki Haliny Poświatowskiej, dane biograficzne Józefa Wittlina oraz maszynopisy jego wierszy „Na Dzień Żydostwa Polskiego” i „Stabat Mater”. W kolekcji Sound Archives and Oral History (no. 75) znajduje się również wywiad Jerzego Tepy z Haliną Wittlin, w którym opowiada o swoim mężu i literaturze polskiej w USA. Nagranie dostępne jest na kanale PIASA Archives na YouTube.
Dokumenty stanowią unikalne źródło pozwalające lepiej poznać życie i dorobek Józefa Wittlina oraz jego wkład w polską kulturę na emigracji.
W ramach zadania: „Zabezpieczenie, opracowanie, digitalizacja i promocja zbiorów PIASA – etap V” kolekcję 27. Akta Jozefa i Haliny Wittlinów udostępniono na stronie archives.piasa.org oraz na portalu szykajwarchiwach.gov.pl Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.
As part of the project “Preservation, Processing, Digitization, and Promotion of PIASA Collections – Stage V,” collection no. 27. Jozef and Halina Wittlin Papers were made available on the websites archives.piasa.org and szukajwarchiwach.gov.pl The project was funded by the Minister of Culture and National Heritage of the Republic of Poland.
Kolekcja dokumentów Marguerite Merington poświęconych Ignacemu Janowi Paderewskiemu
Kolekcja dokumentów Marguerite Merington, przechowywana w Polskim Instytucie Naukowym w Ameryce (PIASA), stanowi zbiór źródeł do badań nad życiem i działalnością Ignacego Jana Paderewskiego – światowej sławy pianisty, kompozytora i męża stanu.
Marguerite Merington, amerykańska pisarka i dziennikarka, udokumentowała działalność artystyczną, polityczną i społeczną I. J. Paderewskiego. Zgromadzone przez nią materiały datowane na lata 1891–1949, obejmują 1729 jednostek (obecnie zdigitalizowanych), w tym: korespondencję, rękopisy, artykuły prasowe, wspomnienia, fotografie, plakaty, programy koncertowe, czasopisma, publikacje, partyturę oraz szkice biografii Paderewskiego.
Zbiór ten dostarcza nie tylko wiedzy o życiu osobistym i zawodowym Paderewskiego, ale także ukazuje szeroki krajobraz kulturowy i polityczny pierwszej połowy XX wieku.
Kolekcja zawiera materiały związane m.in.
-
ze światem muzycznym i artystycznym: Ethel Newcomb, Ernest Schelling, Bruno Walter, Malvina Hoffman, Helena Morsztyn, Zygmunt Stojowski, Leschetizky Association, Stojowski Student’s Association), „The Etude Music Magazine”, Juilliard School of Music (John Erskine, Ernest Hutcheson);
-
światem polityki i dyplomacji: Hugh Gibson, Helena Morsztyn, Ambasada RP w Waszyngtonie, The White House (korespondencja z administracją amerykańską, m.in. z Eleanor Roosevelt);
-
instytucjami i środowiskami polonijnymi: The Kościuszko Foundation (m.in. Testimonial Dinner to I. J. Paderewski, publikacja Paderewski. His Country and Its Recent Progress, 1928), Polish American Council (Chicago), Polish-American Historical Society (publikacja Ignace Jan Paderewski Diamond Anniversary, Chicago, 1935);
-
światem społecznym i kulturalnym USA: Louise Carnegie, Rupert Hughes, Cosmopolitan Club, Yale Club, National Music Council, The New York Times i The Polish Review.
Cała kolekcja w wersji cyfrowej będzie udostępniona na stronie PIASA Archives, co umożliwi szeroki dostęp do unikatowych źródeł badaczom m.in. historii, kultury i dyplomacji polsko-amerykańskiej.
W ramach zadania: „Zabezpieczenie, opracowanie, digitalizacja i promocja zbiorów PIASA – etap V” kolekcję 43. Akta Marguerite Merington udostępniono na stronie archives.piasa.org oraz na portalu szykajwarchiwach.gov.pl Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.
As part of the project “Preservation, Processing, Digitization, and Promotion of PIASA Collections – Stage V,” collection no. 43. Marguerite Merington Papers were made available on the websites archives.piasa.org and szukajwarchiwach.gov.pl The project was funded by the Minister of Culture and National Heritage of the Republic of Poland.
Other News
Navigation
Get Connected
